Pyrzyce
Pyrzyce | |||
| |||
| Blazono | |||
| |||
Genitivo de la nomo | Pyrzyc | ||
Provinco | Okcidenta Pomerio | ||
Distrikto | Distrikto Pyrzycki | ||
Komunumo | Komunumo Pyrzyce | ||
Speco de komunumo | Urbo-kampa | ||
Fondita en | 1235 | ||
Urborajtoj | 1263 | ||
Koordinatoj | 53° 8′ N, 14° 53′ O53.13333333333314.883333333333Koordinatoj: 53° 8′ N, 14° 53′ O | ||
Areo | 38,79 km² | ||
Loĝantaro | 12908 (februaro de 2006) (en 2004) | ||
Loĝdenso | 328,7 loĝ./km² | ||
Poŝtkodo | 74-200 | ||
Telefona antaŭkodo | 91 | ||
TERYT | 4324312054 | ||
Estro | Kazimierz Lipiński | ||
Titolo de estro | Urbestro | ||
Adreso de estraro | pl. Ratuszowy 1 | ||
Poŝtkodo de estraro | 74-200 | ||
Telefono de estraro | 91 570-00-89 | ||
Fakso de estraro | 91 570-01-54 | ||
Ĝemelaj urboj | (Svedio) Hörby (Pollando) Złocieniec (Pollando) Goleniów (Germanio) Korbach (Ĉeĥio) Vysoke Vojimposto (Germanio) Bad Sülze | ||
Komunuma retejo | http://www.pyrzyce.um.gov.pl | ||
Pyrzyce (kaŝube: Përzëca; aliaj nomoj dum tuta historio de la urbo: Piriz 1186, Puritz 1186, Piriz 1217, Pirijtz 1577, Pyritz, germane: Pyritz) - estas la urbo en Okcidenta Pomerio en Pollando.
La gentoj de okcident-slavoj, en la 9-a kaj 10-a jarcentoj
Supozata grandeco de la lando de la unua pola princo Mjeŝko la 1-a
Ĝi apartenas al komunumo Pyrzyce en distrikto Pyrzycki.
Enhavo
1 Historio
1.1 Historio de Pyrzyce en la Mezepoko
1.2 Historio de Pyrzyce de la 16a jc ĝis la 19a jc
1.3 Historio de Pyrzyce dum la 20a jc
1.4 Bibliografio
2 Ĝemelaj urboj
Historio |
Historio de Pyrzyce en la Mezepoko |
Pollando dum la regado de Boleslavo la 3-a Kurbabuŝa
La Sankta Otto el Bamberg, apostolo de Pomerio, patrono de la urbo Pyrzyce
La puto de Otto el Bamberg kie okazis en la jaro 1124 la baptado (ĉe la strato Warszawska)
La princo de Pomerio Barnim la 1-a "Bona" (1210-1287)
La setlado en la regiono de Pyrzyce estas tre malnova, la unuaj skribaj mencioj aperis jam en la 8a-9a jarcentoj. En la dua duono de la 10a jc Pyrzyce estis sub la pola regado de dinastio Piastoj t.e. la unua pola princo Mjeŝko la 1-a, sed jam en la 11a jc denove Pyrzyce havis la sendependan politikon kadre de la ŝtato Pomerio. En la jaro 1124 la loĝantoj de Pyrzyce estis baptitaj. La kristanigan mision, senditan tien fare de Boleslavo la 3-a Kurbabuŝa kaj gvidis ĝin invitita de pola reganto la germana episkopo Otto el Bamberg, kiu poste estis konata kiel Sankta Otto, de la jaro 2006 li estas la patrono de la urbo. W XII wieku Pyrzyce były grodem kasztelańskim, a w
kolejnym wieku ośrodkiem wójtostwa krajowego. W latach 1230-1240 przy wczesnośredniowiecznym
grodzi powstało nowe miasto, wzorowane na miastach Europy Zachodniej. Miało
owalny kształt, dwie główne ulice, w centrum znajdował się obszerny plac
targowy, na którym później wzniesiono kościół oraz ratusz. Z czasem przejęło
ono funkcje dawnego grodu, a podgrodzie przeszło w poczet dóbr klasztoru augustianek.
Pyrzyce ricevis en la jaro 1263 la urborajtojn de la manoj de princo de Okcidenta Pomerio
Barnima la 1-a. XIII wiek to czas intensywnego rozwoju. Miasto rozpoczęło budowę
systemu fortyfikacji, czyli murów obronnych, fosy i wałów. Mury były rozbudowywane
w kolejnych wiekach. Mimo licznych wojen Pyrzyce długo pozostawały niezdobyte.
Najcięższe oblężenie miało miejsce w 1478 roku, gdy książę Bogusław la 10-a bronił
się przed natarciem dziesięciotysięcznego wojska elektora brandenburskiego
Albrechta. La ĉefa okupo de la loĝantoj estis agrikulturo.
(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, doktoriĝ-kandidato el Pomeria Akademio en Slupsko / Słupsk)
Historio de Pyrzyce de la 16a jc ĝis la 19a jc |
Eŭropo dum la Tridekjara Milito
En la 16a jc estis ekonomia vigligo de urbo Pyrzyce, en la sekvonta 17a jc okazis stagnado. Po
reformacji w XVI wieku dobra klasztoru augustianek przeszły w posiadanie
miasta. Dum la Tridekjara milito (1618-1648) la urbo estis detruita. En la jaro 1637 eniris en la regadon de Svedio. Od 1653 roku
znalazło się w granicach Brandenburgio, a później Królestwa Pruskiego. Od
drugiej połowy XVIII wieku w Pyrzycach rozwijał się przemysł oraz zabudowa
miejska. Wówczas powstało przedmieście południowe. Z kolei po włączeniu Pyrzyc
w 1882 roku do sieci połączeń kolejowych powstało przedmieście północne. Dało
to dodatkowy impuls do rozwoju miasta. Dworzec kolejowy usytuowano na
przedmieściu północnym, co spowodowało rozbudowę tej części miasta. Fine de la 19a jc estis establita en Pyrzyce la porinstruista seminario, nun estas tie la distrikta hospitalo.
(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, doktoriĝ-kandidato el Pomeria Akademio en Slupsko / Słupsk)
Historio de Pyrzyce dum la 20a jc |
La preĝejo de Sankta Otto el Bamberg, nun Maria-preĝejo
Komence de la 20a jc al la tero de Pyrzyce venadis miloj da poloj. W związku z
napływem rzeszy polskich robotników sezonowych do pyrzyckich majątków rolnych,
w 1909 roku powstaje kaplica i parafia katolicka. W mieście powstała również sieć
kanalizacyjna, wodociągowa i gazowa. W 1939 roku miasto liczyło 13 000
mieszkańców. Dla porównania, w średniowieczu było to tylko niecałe 2 500 osób.
Podczas II wojny światowej Niemcy zamienili Pyrzyce w twierdzę, która miała bronić dostępu na przedpola Szczecina.
Walki o miasto trwały ponad miesiąc, a centrum miasta zamienione zostało w sterty
gruzów. Pyrzyce zostały zdobyte dnia 2 marca 1945 roku, przez oddziały Armii
Czerwonej.
Curzon-linio kaj ŝanĝoj de la teritorio de Pollando post la Dua Mondmilito
La Kapelo de Sankta Spirito (hospitala), nun la Regiona Muzeo
La Pulvo-turo kaj la defendmuroj
La Strigo-turo
Wkrótce miasto trafiło w ręce polskiej administracji.
Post la fino de Dua Mondmilito la urbo eniris Pollandon laŭ la decido de la Potsdama konferenco kaj ankaŭ laŭ la decidoj de la konferenco komenciĝis la procedo de translokiĝo de la germana popolo kaj anstataŭigo de ili per poloj de la centra Pollando kaj de orienta Pollando de post la Curzon-linio (vidu la apudan mapon).
Z powodu dużych
zniszczeń siedzibę powiatu już latem 1945 roku przeniesiono do Lipian. Po
pięciu latach, naznaczonych odgruzowywaniem miasta i początkami jego odbudowy,
Pyrzyce znów stały się siedzibą powiatu. En la jaro 1958 oni komencis rekonstruon de la gotika Maria-preĝejo. Wśród ocalałych
budowli znalazła się też kapelo de la Sankta Spirito (vidu la apudajn fotojn), która po renowacji została
zaadaptowana w 1969 roku na bibliotekę miejską. Odrestaurowano ratusz miejski,
który stał się jak dawniej siedzibą władz. Dokonano również konserwacji i
odrestaurowania zniszczonych odcinków murów miejskich. Post la milito tre intensive disvolviĝis la konstruado de la loĝdomoj kaj agrikulturo.
(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, doktoriĝ-kandidato el Pomeria Akademio en Slupsko / Słupsk)
Bibliografio |
- Fritz R. Barran, Städte-Atlas Pommern, Leer: Rautenberg, 1993.
- Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów
słowiańskich, tom 8, Varsovio: Nakładem Władysława Walewskiego, 1887.
- Czesław Czubryt-Borkowski, Zygmunt Czarnocki, Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939-1945, Varsovio: Sport i Turystyka, 1988.
- Ryszard Kiersnowski, Grodziska Pomorskie w najdawniejszych przekazach źródeł pisanych, „Archeologia Polski”, tom 2, 1958.
- Gustav G. Kratz, Die Städte der Provinz Pommern: Abriss ihrer Geschichte, zumeist nach Urkunden,
Bath: Robert Klempin, 1865.
- Edward Rymar, Pyrzyce i okolice poprzez wieki, Pyrzyce: Pyrzycka Biblioteka Publiczna, 2009.
Ĝemelaj urboj |
Bad Sülze, Germanio
Hörby, Svedio
Korbach, Germanio
Vysoké Mýto, Ĉeĥio
Goleniów, Pollando
Złocieniec, Pollando
